Każdy, niezależnie od momentu wstąpienia do organizacji, zaczyna swą przygodę harcerską od próby harcerki/ harcerza. Jej zakończenie wiąże się z dopuszczeniem do Przyrzeczenia Harcerskiego i pozwala na otwarcie próby na stopień harcerski właściwy dla wieku harcerki/ harcerza. Próba harcerki/ harcerza trwa od 3 do 6 miesięcy.
Masz w drużynie nowe osoby, które jeszcze nie są harcerzami? To radość i troska. Radość, bo będzie nas więcej. Troska, bo trzeba bez zatrzymywania w miejscu pozostałych umiejętnie wytłumaczyć przybyszom, o co w harcerstwie chodzi. A może wszyscy są nowi, bo właśnie założyłeś całkiem nową drużynę i na twoje zaproszenie przyszło kilkanaście osób?
Wszyscy oni są twoimi gośćmi, których chcesz zachęcić do działania w harcerstwie. Zanim jednak zaczniesz z nimi zdobywać stopnie, zanim zaczniesz ich uczyć tego wszystkiego, co harcerz umieć powinien, musisz ich powitać, przedstawić się im i zapytać, czy zostaną z tobą na dłużej. Inaczej przyjmuje się gości, którzy przychodzą na herbatę, a inaczej takich, którzy zostają na całe wakacje.
Skąd twoi goście mają wiedzieć, czy chcą zostać na dłużej? Muszą sprawdzić, czy praca w drużynie im się podoba, czy chcą być harcerzami. Ten czas nazywamy próbą harcerza. Tylko osoby, które chcą zostać w drużynie i których postawa jest zgodna z ideą próby, mogą zostać harcerzami i złożyć Przyrzeczenie Harcerskie.
Jak widać, na próbę składają się dwa elementy:
1. Sprawdzenie, na czym w praktyce polega harcerskie działanie (uczestniczenie w zbiórkach, praca w zespole przy okazji projektu),
2. Poznanie, zrozumienie i zaakceptowanie wartości, zawartych w Prawie i Przyrzeczeniu, przedstawianych przez harcerskie symbole.
Szczególnie ten drugi element próby, a także sposób jej rozpoczęcia i zakończenia (złożenie Przyrzeczenia) zależy od tradycji, obrzędowości drużyny.
Przebieg próby
Próbę należy rozpocząć jak najszybciej. Jeśli tylko ktoś zdecyduje, że chce regularnie chodzić na zbiórki, powinieneś go poinformować, że wiąże się to z rozpoczęciem próby harcerza i wyjaśnić, na czym ona polega. Powinieneś podkreślić, że dopiero po złożeniu Przyrzeczenia przestaje się być gościem w drużynie i że okres niezobowiązującego odwiedzania drużyny nie może trwać wiecznie.
Rozpoczęcie próby możesz ogłosić rozkazem, możesz też nadać mu obrzędowy charakter – dodać do symbolicznej watry drewienka z imionami osób rozpoczynających próbę (dołożą je do prawdziwego ogniska podczas Przyrzeczenia), wpisać ich imiona do kroniki, pasować ich na giermków, jeśli macie obrzędowość rycerską.
Twoje zadania jako drużynowego, związane z próbami harcerza w twojej drużynie, będą zależały od liczby nowych osób i od liczby i wyszkolenia twoich harcerzy.
Zacznijmy od sytuacji, kiedy wszyscy lub prawie wszyscy są nowi. Pokaż im, na czym polega harcerstwo.
Pokaż im znany świat z niecodziennej perspektywy, daj radość poszukiwania, odkrywania. Daj im sprawdzić, czy innym spodobają się te rzeczy, którymi sami się interesują, daj spróbować, czy dają sobie radę w nowo poznanych dziedzinach życia. To zachęci członków drużyny do
Pokaż im pracę w zespole – to nowopowstałe zastępy podejmują zadania, sprawdzające przydatność właśnie zdobytej wiedzy i umiejętności, poszukują nowych ścieżek. Mniejsza grupa może skoncentrować się na wybranych tematach, bez oglądania się na innych, zmienić się w zespół ekspertów, służący radą pozostałym lub podejmujący trudniejsze zadania. W ten sposób członkowie drużyny będą przygotowani do spełnienia następnego wymagania – projektu.
Pokaż im nasz kodeks postępowania – Prawo i Przyrzeczenie Harcerskie, harcerskie symbole. W swoich gawędach nawiązuj do punktów Prawa, do symboliki lilijki, krzyża, koniczynki, stawiaj pytania dotyczące norm, zasad, którymi kierują się różni ludzie, stwarzaj sytuacje, w których pomimo wątpliwości trzeba podejmować decyzje. Dzięki temu członkowie twojej drużyny będą mogli poznać, zrozumieć i – jeśli zechcą – zaakceptować harcerskie wartości.
Jeśli nowych osób jest tylko kilka, twoje zadania częściowo przejmą zastępowi. Możesz rozdzielić nowe osoby do działających zastępów albo stworzyć z nich oddzielny zastęp, na którego czele stanie doświadczony harcerz, który przekaże im podstawową wiedzę, nauczy pracy w grupie, wytłumaczy symbolikę. Ty jako drużynowy musisz oczywiście zadbać o atrakcyjność zbiórek drużyny, podpowiadać kolejne kierunki poszukiwań, umiejętnie stawiać pytania, ale przecież to twój chleb powszedni.
Najtrudniej jest wtedy, gdy nowych osób jest więcej niż dotychczasowych harcerzy i kiedy nie masz do pomocy dobrych zastępowych, którzy zajmą się uczeniem podstaw. Musisz wtedy zwracać szczególną uwagę na to, żeby te pierwsze zbiórki były atrakcyjne dla obu grup. Żeby ci nowi rozumieli, o co chodzi, a ci starsi się nie nudzili. Znaleźć coś, czego jeszcze nie było, zupełnie nowy temat, będący odkryciem dla wszystkich członków drużyny.
Zakończenie próby
Ustal razem z drużyną, jak podejmowane będą decyzje o zakończeniu próby. Drużynowy nie powinien tu decydować sam. Może rada drużyny po ocenieniu wykonania projektu będzie kolejno zapraszać na rozmowę osoby z zespołu realizującego projekt, które są w trakcie próby? Wtedy kandydat na harcerza będzie mógł się określić, czy akceptuje harcerskie wartości i chce się na stałe zobowiązać do ich przestrzegania, czy nie. Ustalcie, kto w tej rozmowie bierze udział – drużynowy, może też zastępowy lub wybrany harcerz, do którego dana osoba ma zaufanie. Efektem końcowym takiej rozmowy powinno być pożegnanie z drużyną (jeśli ktoś nie chce składać Przyrzeczenia) lub zaproszenie na ceremonię złożenia Przyrzeczenia Harcerskiego. Nie ustalaj sztywnych terminów – np. że tylko na obozie można składać Przyrzeczenie. Jeśli chcesz to połączyć z ważnymi dla was datami, związanymi z bohaterem drużyny, obrzędowością, wybierz kilka okazji w roku, żeby sztucznie nie przedłużać czasu trwania prób. Nawet najmilsze powitanie trzeba kiedyś skończyć. W wielu drużynach ważna jest też odrobina tajemnicy, zaskoczenia – jeśli Przyrzeczenia będą dwa razy do roku, łatwo przewidzieć, kto i kiedy „może się spodziewać”.
Próba harcerza nie powinna trwać zbyt długo – kilka, nie więcej niż 6 miesięcy. W końcu nie masz do czynienia z małymi dziećmi, ale z nastolatkami, które wiele rozumieją i chcą być traktowane poważnie. Poza tym przyszłym harcerzom i tobie zależy przecież, żeby jak najszybciej zacząć właściwe harce – zdobywanie kolejnych stopni, sprawności, przygotowania do pierwszego wspólnego obozu.
źródło: podręcznik drużynowego starszoharcerskiego
Wydział Starszoharcerski GK ZHP